Programma 4: Ondersteunend Domein

Realistisch ramen is een belangrijk uitgangspunt voor duurzaam financieel beleid. Al bij de begroting 2020 werd gemeld dat de lucht uit de begroting was. Ook de jaarrekeningsaldi over 2018 (€ 331.000 nadelig), 2019 (€ 2.660.000 nadelig) en 2020 ( € 388.000 nadelig) waren negatief.

Bij het opstellen van de perspectiefnota 2021 was het uitgangspunt om niet te indexeren op exploitatiebudgetten voor 2021 en er is een korting van 5% op een aantal specifieke budgetten toegepast. Vanuit het uitgangspunt van realistisch ramen zijn, in aanloop naar de perspectiefnota 2022, alle budgetten van de 5% korting beoordeeld op toereikendheid. Ook zijn de structurele effecten van de jaarrekening 2020 beoordeeld op over- en onderschrijdingen. In de perspectiefnota 2022-2025 heeft dit tot een reparatie van budgetten geleid van ca. € 250.000 structureel.  

In het verlengde van het reëel ramen sturen we actief op het voorkomen van budgetoverschrijdingen.

De gemeente Baarn streeft naar een duurzaam financieel beleid. Dit streven vertalen wij door in de financiële uitwerking van de begroting “de structurele lasten te dekken door structurele baten” en door niet meer geld uit te geven dan binnenkomt. Dit is ook de kern van het financieel toezichtskader van de provincie (artikel 203 Gemeentewet). Daar wordt het financieel toezicht geregeld. Voor incidentele (vaak grotere) uitgaven hebben wij een vrij besteedbaar deel in de Algemene Reserve.

Het is een steeds grotere opgave om onze lasten en baten in evenwicht te houden. Landelijk gezien heeft een groot aantal gemeenten problemen met het opstellen van een sluitende (meerjaren)begroting. Een sluitende begroting waarin de structurele baten de structurele lasten dekken. Tot de begroting 2021-2025 lukte dat voor Baarn wel.

Wij streven ernaar om alle vier de jaren (2022-2025) structureel en reëel in evenwicht te hebben. Wij hanteren als minimale doelstelling om voor de jaren 2022 en 2023 structureel en reëel in evenwicht te kunnen presenteren. De andere twee jaarschijven (2024 en 2025) mogen negatief zijn, maar niet meer dan € 500.000 negatief.

Om aanspraak te maken op het repressief toezicht van de provincie Utrecht moet minimaal één jaar structureel en reëel in evenwicht zijn. Voorwaarde is dat dit het eerste (2022) of het laatste jaar (2025) is. Bij een volgende begroting (2023-2026) moet vervolgens twee jaar structureel en reëel in evenwicht zijn. Zo verbetert jaarlijks het structureel en reëel evenwicht met een jaar.

Momenteel bestaat een stelsel van 13 basisregistraties die onderling met elkaar verbonden zijn. Voor de geo-registraties in dit stelsel wordt onderzocht hoe deze beter op elkaar kunnen aansluiten. Hiervoor wordt momenteel gewerkt aan een Samengestelde ObjectenRegistratie (SOR), die de komende jaren enkele bestaande basisregistraties moet gaan vervangen.

De huidige BAG (adressen en gebouwen), BGT (grootschalige topografie), de objectgegevens van de WOZ en delen van BOR (beheer openbare ruimte) moeten op termijn in deze objectenregistratie opgaan. In kleine stappen werken we hier de komende jaren naartoe. Een van deze stappen is de wijziging bij de waardebepaling van woningen. Met ingang van 2022 zal dit plaatsvinden op basis van oppervlakte in plaats van inhoud.

Het belang van regionale samenwerking neemt toe, zowel formeel als informeel. Regionale samenwerking levert veel op, zoals kennis, kwaliteit, continuïteit en het beheersen van risico's. Door als gemeente met andere gemeenten samen te werken, blijven we nu en in de toekomst lokaal en regionaal van belang. We werken primair voor de inwoners en bedrijven, ook als we buiten onze gemeentegrenzen de samenwerking opzoeken. We beseffen dat een sterke zelfstandige gemeente ook betekent dat we open staan voor samenwerking met andere gemeenten, als dat de continuïteit en de kwaliteit van onze dienstverlening versterkt en onze kwetsbaarheid vermindert. De gemeente Baarn heeft de nodige positieve ervaring in onderlinge samenwerking op verschillende onderwerpen, waaronder de RID, BBS en Crisisbeheersing. 

De gemeente Eemnes heeft de gemeente Baarn verzocht de belastingtaak voor haar uit te voeren. Voor de overdracht van deze taken is een onderzoek uitgevoerd. De resultaten daarvan maken helder dat het proces van overdracht van taken complex en intensief is en dat een goede voorbereiding essentieel is. Dit betekent dat wij vooralsnog uitgaan van de datum van 1 januari 2023 om de taken over te dragen, indien aan alle randvoorwaarden en uitgangspunten van beide gemeenten is voldaan. In het najaar van 2021 wordt een principebesluit aan de Raad van zowel Eemnes als Baarn voorgelegd. In dit principebesluit worden de resultaten van het onderzoek meegenomen.

Op 26 januari 2021 heeft de Tweede Kamer de (wijzigingswet) Wet open overheid (Woo) aangenomen. Het gaat om een initiatiefwet uit de Tweede Kamer dat beoogt de gehele overheid transparanter en toegankelijker te maken. Met dit wetsvoorstel geven de initiatiefnemers zowel de actieve als de passieve openbaarmaking van overheidsinformatie een nieuwe basis, verankeren zij het recht op toegang tot informatie wettelijk en beogen zij de informatievoorziening en informatiehuishouding van het Rijk en decentrale overheden te verbeteren. De Eerste Kamer moet nog een besluit nemen over de Woo. Bij instemming van de Eerste Kamer zal de wet een halfjaar later in werking treden. Naar verwachting zal de wet in het eerste kwartaal van 2022 in werking treden. De huidige Wet openbaarheid van bestuur (Wob) wordt ingetrokken bij de inwerkingtreding van de Woo.

Vooruitlopend op de besluitvorming in de Eerste Kamer heeft het kabinet bij de kabinetsreactie op het rapport ´Ongekend onrecht´ van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) financiële middelen vrijgemaakt. Met de beschikbaarstelling van deze financiële middelen ondersteunt het Rijk gemeenten bij de implementatie en uitvoering van de Woo. De financiële middelen bestaan uit zowel incidentele als structurele middelen. De incidentele middelen, voor de periode 2022 tot en met 2026 ca. € 55.000 per jaar, zijn bedoeld voor het verbeteren van systemen, het opleiden van medewerkers en het aanpassen van processen en de organisatie. De structurele middelen, € 47.000 in 2022, oplopend naar structureel € 82.000 vanaf 2026, zijn bedoeld voor de actieve openbaarmaking van de informatiecategorieën zoals genoemd in de Woo, het aanwijzen van een contactfunctionaris en het beheer en onderhoud van systemen.

Regionale samenwerking is steeds belangrijker. Daarbij gaat het enerzijds om samenwerking op uitvoering van taken, waarbij de samenwerking ervoor zorgt dat de uitvoering robuuster wordt. Maar het gaat ook om samenwerking op gemeentegrens-overstijgende vraagstukken, zoals de energietransitie, de woningbouwopgave en de toenemende druk op onze natuur- en recreatiegebieden. Dit vraagt om een helder beeld en een visie op hoe we ons verhouden tot de regionale vraagstukken en ontwikkeling. Om het nieuwe bestuur in staat te stellen deze visie vorm te geven, is in 2022 een incidenteel bedrag van € 25.000 voor externe deskundige begeleiding beschikbaar.

De rekenkamercommissie heeft in september 2019 (raadsvoorstel 78881) de resultaten van haar onderzoek naar de kwaliteit van de planning & controldocumenten gepresenteerd. Hierin zijn aanbevelingen gedaan om de kwaliteit van de programmabegroting voor de raad te verbeteren. Met het vaststellen van het rekenkamerrapport heeft de raad het college opdracht gegeven de aanbevelingen uit te voeren. In juli 2021 is een voorstel (274315) in de raad vastgesteld om de programma-indeling te wijzigen.

Voor de programmabegroting 2023 willen we meer evenwicht in de programma-indeling brengen door het aantal programma's uit te breiden. Dit biedt de raad meer transparantie en sturingsmogelijkheden. De nadruk ligt bij de nieuwe programma-indeling meer op de maatschappelijke ontwikkelingen en strategische doelstellingen van onze gemeente. Hiermee wordt ingezet op de hoofdlijnen van de begroting, waarbij het tevens mogelijk is om meer onderscheid aan te brengen tussen collegeprogramma en bestaand beleid.

In deze begroting is daarnaast aan de ambitie invulling gegeven door de doelstellingen meer op strategisch niveau te formuleren (wat willen we bereiken?) en minder op operationeel niveau (hoe gaan we dat doen?). Ook zijn dubbelingen in teksten tussen de programma's en de paragrafen beperkt. 

Voor de dienstverlening aan onze inwoners, ondernemers en organisaties is het belangrijk dat onze communicatie hen goed bereikt. Daarvoor willen we niet alleen duidelijk communiceren door het gebruik van klare taal, maar ook de juiste kanalen inzetten, de boodschap afstemmen op de doelgroep en interactie mogelijk maken.

Het verbeteren van onze communicatie is een continu proces, waarbij het vooral belangrijk is om tijdig en duidelijk onze boodschap over te brengen. Daarnaast is het van belang dat we interactief communiceren met onze inwoners, ondernemers en organisaties.

Tijdens de coronacrisis hebben we een sprong voorwaarts gemaakt in de ontwikkeling van digitale communicatie. Deze kennis, ervaring en middelen gebruiken we ook in 2022 voor verdere ontwikkeling van de digitale communicatie.

Naast de al lopende projecten, reguliere publieksvoorlichting en perswoordvoering, zijn in 2022 belangrijke grote projecten met communicatieve ondersteuning:

• de invoering van de nieuwe Omgevingswet;
• het bestemmingsplan voor de renovatie en ontwikkeling van landgoed Paleis Soestdijk;
• het in gebruik nemen van een vernieuwde gemeentelijke website met interactiemogelijkheden;
• de gemeentelijke verkiezingen met de daaropvolgende installatie van een nieuw college van burgemeester en wethouders.

De kosten van overhead worden centraal verantwoord onder een afzonderlijk bestuurlijk product. Dit is overzichtelijker. Daarnaast verbetert een eenduidige systematiek het vergelijken met andere gemeenten. Het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) definieert de overhead van gemeenten als alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. Tot de overhead behoren de volgende taken en functies:

• Leidinggevenden primaire proces;
• Financiën, toezicht en controle gericht op eigen organisatie;
• P&O/HRM;
• Inkoop;
• Interne en externe communicatie;
• Juridische zaken;
• Bestuurszaken en bestuur ondersteuning;
• Informatievoorziening en automatisering (ICT);
• Facilitaire zaken en Huisvesting;
• Document informatievoorziening (DIV);
• Managementondersteuning primaire proces.

De kosten van personeel in het primaire proces worden rechtstreeks doorberekend aan de betreffende taakvelden. De overheadkosten zijn hiermee beheersbaar en inzichtelijk. De kosten van overhead kunnen worden uitgedrukt in een percentage. Het BBV drukt de totale overheadkosten in het percentage van het totaal van de lasten van de begroting, exclusief toevoegingen aan reserves. Dit levert een percentage op van ca. 13-15 %. De overheadkosten zijn al enkele jaren vrij stabiel. Het percentage verandert vooral, omdat de totale lasten van de begroting wijzigen. Een specificatie van de overheadkosten is opgenomen in de financiële begroting. 

De COVID-19 pandemie heeft in 2020 en 2021 een grote impact op de gehele samenleving. Ook aan Baarn is het virus niet voorbijgegaan. Velen zijn ziek geworden en ook in Baarn zijn doden te betreuren. Het openbare leven is lange tijd vrijwel geheel stil gevallen. Momenteel komt het gewone leven weer langzaam op gang. We kunnen terugkijkend constateren dat we in 2020 voldoende door het Rijk zijn gecompenseerd voor onze kosten en dat de steunmaatregelen toereikend zijn geweest. De werkeloosheid is niet gestegen en er wordt economische groei verwacht voor 2021 en 2022. 

We weten nog niet hoe corona zich de komende tijd, laat staan in 2022, ontwikkelt. Het is niet uit te sluiten dat we ook in 2022 nog beperkingen en alsnog nadelige maatschappelijke en economische effecten kunnen krijgen van COVID-19. Aangezien deze impact voor het grootste deel nog niet valt te overzien verwijzen we hiervoor naar de paragraaf Weerstandsvermogen en Risicobeheersing. Het totale risico werd bij de vorige begroting (2021-2024) geschat op € 1,5 miljoen, met risicoclassificatie hoog. We stellen het risico naar beneden bij tot € 750.000, met risicoclassificatie gemiddeld.

Als we COVID-19 er 'samen onder hebben gekregen' gaan we een fase verder dan de behoudfase met de steunmaatregelen. Analoog aan het Herstelplan cultuur kan het ook zijn dat voor andere maatschappelijke doelstellingen een fase van herstart en vernieuwing volgt, waarbij aandacht is voor eventuele neveneffecten. Zo is het vanuit het Herstelplan cultuur nodig om op korte termijn de sector vitaal te houden en de financiële schade zoveel mogelijk te beperken. Voor de lange termijn moeten we ervoor zorgen dat de cultuursector sterk uit deze crisis komt en klaar is voor de veranderopgaven in de toekomst.

Het huidige financiële uitgangspunt voor de extra uitgaven voor COVID-19 is dat deze worden gedekt door extra bijdrage in de algemene uitkering c.q. budgetonderschrijding als gevolg van corona. We verwachten vooralsnog ook voor 2021 geen financieel nadeel als gevolg van COVID-19. Mochten deze dekkingsbronnen niet toereikend zijn, dan zal dekking moeten plaatsvinden uit het beschikbare incidentele budget in 2021 van € 250.000 voor stimuleringsmaatregelen om de gevolgen van COVID-19 in Baarn te bestrijden. Aangezien we ons nog vooral in de behoudfase bevinden ligt er nog geen claim op dit budget. We verwachten en hopen dat we na de zomer van 2021 een stap kunnen maken naar de herstart en stimuleringsfase.

Mocht het anders lopen of de noodzaak er zijn, dan wordt bij de budgetoverheveling aan het eind van het jaar een voorstel gedaan om het stimuleringsbudget van € 250.000 (deels) over te hevelen naar 2022. In de begroting 2022 zijn daarom geen concrete voorstellen opgenomen voor de bestrijding van de gevolgen van corona.