Introductie

De situatie rond COVID-19 blijft onzeker. Enerzijds wordt er momenteel volop gevaccineerd, anderzijds steken er steeds weer nieuwe en meer besmettelijke varianten de kop op. Op dit moment leidt dit nog tot een afwisseling van versoepelingen en verscherpingen van de maatregelen vanuit het Rijk. De horeca is weer open, maar veel evenementen zijn niet toegestaan, of worden door de organisatoren afgeblazen vanwege de beperkende regelgeving. Voor inwoners, verenigingen en bedrijven blijven het nog onzekere tijden. Het vooruitzicht is echter wel dat de toenemende vaccinatiegraad zorgt voor afnemende impact van COVID-19 op de samenleving.

Daarom is het perspectief niet negatief. Na een krimp vorig jaar, groeit de economie weer. Ook het aantal werklozen en faillissementen blijft nog steeds laag. De vorig jaar gevreesde sterke toename in 2021 blijft vooralsnog uit. Onderliggende problematiek wordt naar verwachting komende tijd zichtbaar. Ondanks zorgen, is er ook sprake van hoop in de samenleving. 

Net als een jaar geleden is het niet goed mogelijk om beleid te formuleren op de bestrijding van de gevolgen van COVID-19. De gevolgen zijn te ongewis. Ook nu zetten we concreet in op het opvangen van de directe gevolgen. Momenteel loopt de tweede ronde voor corona-steun voor sport, cultuur, welzijn, recreatie en andere maatschappelijke organisaties. Zo nodig volgt in 2022 nog een derde ronde. 

Daarnaast wordt er samen met de sectoren nog gewerkt aan herstelplannen, die hun uitwerking in 2022 moeten krijgen.

Net als in 2020 is er voor de gemeente sprake van gederfde inkomsten en extra uitgaven. Het Rijk heeft hiervoor diverse tegemoetkomingen uitgekeerd. Vooralsnog blijken deze afdoende. Dit betekent dat we niet opnieuw budget reserveren in de begroting om de gevolgen van COVID-19 op te vangen. Wel zullen eventueel resterende middelen van 2021, indien nodig geacht, met een overheveling van budget beschikbaar houden voor 2022.

Gezien de gunstige ontwikkelingen stellen we ook het risicoprofiel m.b.t. corona naar beneden bij.  

 

Na het vaststellen van de Regionale Energie Strategie (RES 1.0) in 2021 verschuift de focus van strategie naar lokale uitvoering. Met de samenleving wordt gezocht naar mogelijke locaties en randvoorwaarden voor meer grootschalige opwek van duurzame energie. Daarnaast stimuleren wij, samen met onze partners, onze inwoners om energie te besparen en kleinschalig zelf op te wekken. Samen met de bedrijvenplatforms stimuleren we ook onze ondernemers hiertoe. Dit laatste wordt nog versterkt door de in juni door de gemeenteraad aangenomen motie Lokale Energiestrategie (LES), o.a. om nog meer in te zetten op lokale opwek op daken.

Naast energiebesparing en -opwek is ook de ontwikkeling om minder op fossiele brandstoffen te verwarmen van belang. In 2022 worden de eerste wijkuitvoeringsplannen opgesteld om van het gas af te gaan.

 

De grote behoefte aan betaalbare woningen in de regio is in 2021 door het Rijk erkend en heeft geleid tot een Woondeal. Dit kan de komende jaren leiden tot extra middelen of regelingen voor woningbouw.

Ook de verduurzaming van woningen is van groot belang.

De uitvoering van de woonvisie blijft derhalve onverminderd urgent.

 

Belangrijk speerpunt is het verbinden van de toeristische parels met het centrum van Baarn. Dit doen we door het centrum, samen met de ondernemers, te verlevendigen. Ook ondersteunen we het initiatief voor een toeristentrammetje, die de toeristische parels en het centrum met elkaar verbindt: Rondje Vorstelijk Baarn.

Belangrijke partner is het Platform Ondernemend Baarn (POB). Met hen wordt gewerkt aan de versterking van de bedrijventerreinen, de energietransitie voor de bedrijven en innovatie.

 

Het jaar 2022 is het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen en het eerste jaar van het nieuwe college. In deze begroting zijn geen nieuwe beleidsmatige keuzes en/of ambities naar aanleiding van het collegeprogramma opgenomen. Het is evenmin het moment om tot (structurele) bezuinigingen over te gaan. Het streven is dan ook om bezuinigingsvraagstukken in deze fase van de collegeperiode te voorkomen. 

Er is ingezet op de bestaande speerpunten, waarbij geen nieuw beleid is opgenomen. Tevens is het uitgangspunt van duurzaam financieel beleid gehanteerd. Bij de vorige begrotingen is aangegeven dat de 'lucht' uit de begroting is. Ook is de grens bereikt in het toepassen van 'kaasschaven' en niet meer indexeren.  Bij de perspectiefnota 2022-2025 is daarom ook ingezet op reële ramingen. 

Het wordt een steeds grotere opgave om de lasten en baten op begrotingsbasis in evenwicht te houden. Landelijk gezien heeft een groot aantal gemeenten een probleem met het opstellen van een sluitende (meerjaren)begroting. Een sluitende begroting waarin de structurele baten de structurele lasten dekken. Tot aan de begroting 2021-2025 lukte dat voor Baarn wel.

Het huidige meerjarenperspectief is niet structureel sluitend voor 4 jaar. In afstemming met de provincie moet minimaal 1 jaar structureel en reëel in evenwicht zijn. Voorwaarde is dat dit het eerste (2022) of het laatste jaar (2025) is en dat het meerjarenperspectief bij de volgende begroting met een jaar moet verbeteren. 

Onze minimale doelstelling voor de begroting 2022-2025 is om de jaren 2022 en 2023 structureel en reëel sluitend te hebben. Het structurele tekort voor 2024 en 2025 willen we niet hoger laten oplopen dan € 0,5 miljoen per jaar. 

Reserves zijn bestemde middelen, met uitzondering van de algemene reserve. Dit is een vermogenspositie die weliswaar vrij inzetbaar is, maar dat kan alleen op raadsbesluit. Een deel van de algemene reserve is aangemerkt als dekking voor het risicoprofiel van de gemeente. Dit profiel wordt bij de begroting en jaarrekening in de paragraaf Weerstandsvermogen en Risicobeheersing geactualiseerd. Het minimaal benodigd weerstandsvermogen van de gemeente Baarn ligt bij de begroting 2022 op € 5,4 mln. De algemene reserve beweegt zich de komende jaren tussen € 16,1 miljoen ultimo 2020 en € 13,5 miljoen ultimo 2025. 

Hiermee blijft de algemene reserve boven het gewenste niveau van minimaal € 10 miljoen en boven het minimaal weerstandsvermogen. Dit is nodig gezien het neerwaartse verloop van de afgelopen jaren, de recente negatieve jaarresultaten, de huidige onzekere financiële situatie van gemeenten en de ontwikkeling/herijking van het gemeentefonds. 

Het verloop is nog zonder de opbrengst voor de grondverkoop van de oude schoollocaties Montini en Gaspard van € 4,2 mln. Dit bedrag wordt deels in 2021 en deels in 2022 ontvangen. Bij de tweede tussenrapportage 2021 zal een voorstel tot wijziging van de begroting worden gedaan om dit aan de algemene reserve toe te voegen.

De gemeentelijke woonlasten worden verhoogd met een indexatie van 1,5%. Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar de paragraaf lokale heffingen.

In de onderstaande tabel zijn de mutaties opgenomen en onder de tabel worden de mutaties eerst op hoofdlijnen toegelicht. Voor de totstandkoming van de taakstelling sociaal domein en de invulling daarvan is een uitgebreidere toelichting opgenomen.

1. Extra uitkering jeugdzorg rijk n.a.v. arbitrage uitspraak

De uitkomst van de arbitragezaak tussen rijk en VNG is dat de gemeenten worden vergoed voor € 1,9 mld. voor 2022. Hiervan wordt tot 2022 al rekening gehouden met € 0,3 mld. extra, die als stelpost (€ 409.000) in de begroting 2021 is ingeboekt. Er resteert voor 2022 landelijk € 1,528 mld. waarvan € 214 miljoen aan maatregelen zijn benoemd, waar overeenstemming tussen VNG en het Rijk is. Alles waar aan maatregelen overeenstemming over bestaat verlaagt het uit te keren tekort van € 1,9 mld. Er blijft dus voor 2022 € 1,314 mld. over. Dit is omgerekend voor Baarn een financiële bijdrage van € 1.744.000 voor 2022. Bij de perspectiefnota was dit bedrag alleen opgenomen voor 2022 en ingeschat op € 1.790.000. In 2022 dus kleine nadelige correctie. 

Het bedrag dat voor 2022 wordt uitgekeerd zal de komende jaren lager worden door afspraken tussen gemeenten en het Rijk over specifieke maatregelen. Deze maatregelen zijn bedoeld om de uitgaven terug te dringen of de inkomsten verhogen,  waardoor het jeugdstelsel op de lange termijn beter houdbaar wordt. Deze afspraken staan beschreven in de 'Hervormingsagenda'. Het geld is daarom vooralsnog tijdelijk. Het Rijk, VNG en IPO hebben afgesproken dat in de jaarschijven 2023 tot en met 2025 van de meerjarenraming, de bedragen buiten de Hervormingsagenda van de Commissie van Wijzen als
stelpost in de begroting mogen worden opgenomen. Vanuit behoedzaamheid en in het licht van de afspraken rond de Hervormingsagenda dat gemeenten ook zelf kostenbesparende maatregelen kunnen nemen, geldt hiervoor een maximum van 75% van het deel dat gemeenten op basis van de verdeling zouden krijgen. 

Uiteindelijk verwachten wij zo'n € 2,4 miljoen per jaar extra in de vorm van extra geld en maatregelen te ontvangen. Hiervan gaat € 0,4 miljoen op aan de reeds ingeboekte taakstelling in 2021 voor het sociaal domein, waarin op meer geld werd geanticipeerd.  Van de overige 2 miljoen is op termijn grofweg € 1 miljoen nodig voor het tekort van het sociaal domein in 2022 en € 1 miljoen voor het nadelig effect van de herijking van het gemeentefonds. Er is binnen de uitgangspunten van de begroting voor gekozen om de uitkomst van de arbitrage in te zetten voor het tekort van het sociaal domein in 2022 en het nadelig effect van de herijking van het gemeentefonds. De financiële ontwikkelingen op deze landelijke dossiers wijzigen de afgelopen periode per maand ('maandkoersen'). We blijven deze ontwikkelingen dan ook monitoren en toetsen aan gekozen uitgangspunten.

2. Invulling taakstelling sociaal domein uit begroting 2021

In de begroting 2021 is geanticipeerd op meer geld van het Rijk in verband met de tekorten in het sociaal domein. Hiervoor was een bedrag van € 409.000 structureel ingeboekt. Nu de gelden ook daadwerkelijk worden toegekend en geraamd, moet de stelpost worden afgeboekt. Dit was overigens voor 2022 al gebeurd.

3. Niet structureel inzetten surplus algemene reserve 

Nu met de arbitrage uitspraak bekend is hoe we de overschrijding van de zorgkosten op basis van de jaarrekening 2020 kunnen opvangen, kan de (voorlopig) voorgestelde dekking ten laste van het surplus van de algemene reserves uit de perspectiefnota vervallen. Er wordt dus geen beroep meer gedaan op de algemene reserve.

4. Taakstelling hervormingsagenda sociaal domein

Een werkgroep binnen het sociaal domein van de gemeente Baarn heeft onderzocht welke maatregelen wij kunnen nemen om de tekorten binnen het sociaal domein van de gemeente Baarn terug te dringen. Er wordt gekeken naar de maatregelen waar in de Hervormingsagenda al overeenstemming over is en in hoeverre deze toepasbaar zijn voor Baarn. Ook wordt gekeken of buiten de bekende maatregelen van de Hervormingsagenda nog meer maatregelen mogelijk zijn. Een eerste uitwerkingsrichting is opgenomen in de beleidsbegroting, bij het bestuurlijk product 220 'Participatie, Wmo en jeugdzorg', Het concrete plan wordt uitgewerkt en wordt uiterlijk eerste kwartaal 2022 aan de raad aangeboden. De taakstelling is niet opgenomen in 2022, zodat voldoende invoeringstijd beschikbaar is om vanaf 2023 de taakstelling te realiseren.

Het bedrag dat de bekende maatregelen van de Hervormingsagenda moet opleveren is opgenomen als taakstelling in de begroting. De taakstelling loopt na 2025 nog verder op en het extra geld nog verder af. 

Na 2025 komt ook de vraag wat met hervormingen maximaal is om te buigen. Er is een grens. Er moet ook heel duidelijk ‘geld’ bij of ‘geld’ af. Dat kan in de vorm van rijksgeld, eigen bijdragen, inkomstentoets etc.  De toekomst zal uitwijzen hoeveel in ‘geld’ gecompenseerd blijft, danwel maatregelen in ‘geld’ zijn om te zetten. Dit principe zullen we blijven monitoren. 

 

5. Herijking gemeentefonds 50% tot 100%

Het besluit van een nieuwe verdeling is aan een nieuw kabinet. De inzet van de VNG was eerst dat de omvang van het gemeentefonds groter moet worden in verband met de tekorten in het sociaal domein, voordat besluitvorming over de herijking plaatsvindt. Hierin zijn nu vergaande stappen genomen. Het nadelig effect voor Baarn is na actualisatie naar de cijfers van 2017 (€ 125 per inwoner) naar 2019 (€ 148 per inwoner) toegenomen.

Bekend is dat het nadelig effect maximaal € 15 per inwoner per jaar kan zijn. In de periode 2023-2026 loopt dit dus op naar € 60 per inwoner (€ 1,5 mln.). Wij hebben bij de perspectiefnota van dat bedrag de helft opgenomen, erop anticiperend dat de herijking hoe dan ook nadelig voor Baarn zal uitpakken. Voor de andere helft zal de komende jaren een bedrag nodig zijn dat stapsgewijs oploopt tot ca. € 1 miljoen in 2026.

Het nadelig effect van de herijking ligt vooral bij het sociaal domein. Het ligt dan ook voor de hand om dit soort grote nadelige effecten op te vangen door ze, net als de VNG, te verbinden aan de andere grote ontwikkeling met een voordelig effect, namelijk de verhoging van de algemene uitkering als gevolg van de arbitrage uitspraak.  

De definitieve effecten zullen pas bij de meicirculaire in 2022 bekend worden gemaakt. 

 

6. Afsluitende opdracht begroting

In de raadsinformatiebrief (210616) over de actualisatie van de perspectiefnota is gesteld dat de afsluitende opdracht van € 0,3 mln. structureel vanaf 2023 uit de perspectiefnota kan worden gefaseerd, indien het begrotingssaldo dat toelaat. Aangezien dat het geval is vindt een fasering plaats naar € 0,1 mln. in 2023, € 0,2 mln. in 2024 en € 0,3 mln. vanaf 2025. In de financiële begroting is bij de grondslagen voor de begroting de opdracht voor deze taakstelling toegelicht. Het doel van de opdracht is door slimmer en anders te werken binnen de programma's de taakstelling te realiseren met een beperkt maatschappelijke effect. Nadelige effecten voor de formatie moeten hierbij worden beperkt, gezien de huidige druk op de personele organisatie en de krapte op de arbeidsmarkt. 

 

7. Uitbreiding lokaal team met 2 fte

Het lokaal team is zeven jaar geleden gestart met de decentralisaties in het sociaal domein. Sindsdien zijn de werkzaamheden sterk toegenomen: een groter aantal cliënten, complexe zorgvragen, lijntjes met huisartsen en onderwijs en meer registratieverplichtingen. De tijdelijke uitbreiding met 1fte sinds 2020 moet nu structureel worden.

De transformatie in het sociaal domein gaat uit van meer preventie, zorg aan de voorkant van het traject en meer zorg nabij. Op termijn wordt daarmee specialistische en dure zorg voorkomen. Er is daarom in de regio besloten dat de lokale teams meer zelf begeleiding gaan bieden. Vanuit inwonersperspectief is het ook gewenst om meer zorg nabij en direct te kunnen bieden. Zeker met het oog op de effecten van corona verwachten we hier een sterk groeiende vraag. Dit betekent voor Baarn 1 fte erbij. De verwachting is dat deze fte kan worden terugverdiend. 

Uitbreiding leidt tot een verhoging van de taakstelling en tot meer maatregelen. De verwachting is dat de fte met betrekking tot preventie leidt tot minder zorgkosten. De toekomst zal het uitwijzen. Voor 2022 is alleen de taakstelling voor de hoogte van deze fte verwerkt. Vanaf 2023 is de gehele taakstelling van de uitbreiding toegevoegd aan de taakstelling sociaal domein. Dit voorstel stond bij de perspectiefnota nog op de reservelijst en zal ook in een afzonderlijk raadsvoorstel in de vergadering van de begrotingsbehandeling aan de raad worden voorgelegd. 

 

8. Vervanging auto BOA

Begin 2018 is een voertuig aangeschaft en in gebruik genomen voor het uitvoeren van handhavings- en toezichtstaken. Vanuit handhavingsoogpunt is het gebruik van het voertuig voor een dubbele functie (handhaving / toezicht) niet optimaal en leidt het op momenten tot verwarring bij inwoners. Door de toenemende groei en bereidwilligheid van Baarnse inwoners om (bouw/woning/ juridische) excessen te melden, zijn er bovendien meer rijbewegingen en wordt het moeilijker om het gebruik te combineren met de handhavers. Tot slot is bij de aanschaf gekozen voor een benzinemotor, terwijl er nu duurzamere alternatieven voorhanden zijn. Dit voorstel van € 3.000 is gezien het belang en geringe bedrag van de reservelijst bij de perspectiefnota toegevoegd aan de begroting.

 

9. Duurzaam financieel beleid

Bij de eerste tussenrapportage is gemeld dat de functionaliteiten van meerdere ICT pakketten (o.a. Neuron, BCT, KPN Lokale overheid) de laatste jaren zijn uitgebreid en aangepast aan de aangescherpte eisen bij Basisregistraties en Belastingen, waardoor de kosten van deze pakketten gestegen zijn (€ 65.000 structureel). Bij de perspectiefnota was hiervoor reeds € 40.000 opgenomen.

In de algemene ledenvergadering van de VNG van 16 juni 2021 zijn de bijdragen aan de VNG en het fonds GGU vastgesteld voor de begroting 2022 van de VNG. De bijdrage aan het fonds GGU zal met € 11.000 moeten worden verhoogd voor gezamenlijk op te pakken thema's op het gebied van o.a. het klimaatakkoord en rechtmatige zorguitgaven.

Tot slot is de bijdrage aan de RMN op basis van de begroting 2022 van de RMN € 10.000 hoger dan was opgenomen in de perspectiefnota 2022.

 

Overige mutaties en ontwikkelingen

Voorstel reservelijst : Website

Bij de perspectiefnota was een voorstel opgenomen om te voldoen aan de wettelijke toegankelijkheidseisen, voor optimalisatie van de digitale dienstverlening en interactie met inwoners én professionalisering van het beheer van € 90.000 structureel vanaf 2022. Van dit structurele budget is bij de perspectiefnota €35.000 structureel beschikbaar gesteld vanaf 2022 om te voldoen aan de wettelijke toegankelijkheidseisen. De huidige website wordt dan enkel omgezet naar een nieuw platform dat voldoet aan de toegankelijkheidseisen. Bij de perspectiefnota was een voorstel voor de resterende € 55.000 op de reservelijst geplaatst. Dit voorstel blijft onderhanden en wordt verder uitgewerkt.  In de paragraaf bedrijfsvoering zijn nadere uitgangspunten uitgeschreven om het beheer van de website zoveel mogelijk te organiseren binnen de beschikbare budgetten.

Verhoging krediet

In 2022 wordt het grond- en opslagdepot (uitbreiding werf) en vrachtwagenparkeerterrein gerealiseerd op het voormalige terrein van Rijkswaterstaat. Door stijgende materiaalkosten, hoger uurloon, en hogere kosten voor de sloop van de voormalige bebouwing is het resterende budget van € 395.000 uit 2017 niet meer voldoende. Voor de realisatie is in het MIP een extra investeringsbudget van € 70.000 noodzakelijk en toegevoegd.