Bestuurlijke samenvatting

In de perspectiefnota 2022 – 2025 worden de kaders gevormd voor het opstellen van de meerjarenbegroting 2022 – 2025. Hiervoor zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd :
• Beleidsarm en conserverend van aard, geen intensivering van bestaand beleid
• Duurzaam financieel beleid
• Voorkomen van bezuinigingen. Dus vooralsnog geen uitvraag voor bezuinigingsmaatregelen

Het jaar 2022 is het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen en het eerste jaar van het nieuwe college. In deze perspectiefnota worden in principe geen nieuwe beleidsmatige keuzes en/of ambities naar aanleiding van het collegeprogramma opgenomen. Het is daarom evenmin het moment om tot (structurele) bezuiniging over te gaan. Het streven is ook om bezuinigingsvraagstukken in deze fase van de collegeperiode te voorkomen. 

Dit wil niet zeggen dat er geen ontwikkelingen zijn in deze perspectiefnota. We onderscheiden 3 typen ontwikkelingen:

1. consolideren
2. repareren
3. anticiperen

 

Consolideren

In de begroting 2021 is een stevige slag gemaakt met duurzaam financieel beleid. In deze perspectiefnota wordt dit verder doorgevoerd.  Bijvoorbeeld het verder uitwerken van een Meerjaren investeringsplan.

Repareren

De perspectiefnota bevat een aantal aanpassingen ten opzichte van de begroting om al bestaande afspraken beter in de P&C-cyclus te verwerken. Denk hierbij aan met name aan het opnemen van reële ramingen voor onder andere de zorgkosten en de verkiezingen.

Anticiperen

De wereld staat niet stil. Er komen continu ontwikkelingen op ons af, waar we op moeten inspelen. Een voorbeeld in de lopende begroting de herziening van het gemeentefonds, waar op dit moment weer nieuwe inzichten bekend zijn.

 

Corona

In deze perspectiefnota zijn geen concrete voorstellen opgenomen ten behoeve van de bestrijding van de gevolgen van Corona. We kunnen terugkijkend constateren dat we in 2020 voldoende door het Rijk zijn gecompenseerd voor onze kosten. Daarnaast weten we nu nog niet hoe Corona zich de komende tijd, laat staan in 2022, ontwikkelt. Mocht er over een aantal maanden meer duidelijk zijn, kan - net als in de begroting 2021 - alsnog een bedrag worden opgenomen in de begroting. Daarnaast zullen we eventueel niet benutte middelen van de in de huidige begroting gereserveerde €250.000 overhevelen naar 2022 voor eventuele herstelmaatregelen.

 

Ontwikkelingen 

Hieronder worden de belangrijkste ontwikkelingen, die zijn beschreven bij de programma’s in deze perspectiefnota kort samengevat.

Belastingsamenwerking Baarn/Eemnes.

De samenwerking met de gemeente Eemnes wordt voorbereid om de kwaliteit van de dienstverlening voor beide gemeenten te waarborgen. Dit gebeurt primair op verzoek van Eemnes.

Informatievoorziening Digitale gemeente. 

Digitale dienstverlening wordt steeds belangrijker en daarmee ook de digitale infrastructuur.

 

Integraal Huisvestingsplan (IHP). 

In november 2021 neemt de gemeenteraad een besluit over het IHP voor alle onderwijsgebouwen. Hiermee krijgen we zicht op de benodigde onderhoud en investeringen voor de komende 16 jaar, vanaf 2023.

Verduurzaming centrumscholen.

Naar aanleiding van de herziening van het IHP wordt de verduurzaming van 2 centrumscholen verschoven naar 2025.

Nationaal Programma Onderwijs.

Het nationaal (herstel) programma onderwijs is bedoeld om onderwijsachterstanden n.a.v. Corona terug te dringen.

Omgevingswet.

De invoering van de Omgevingswet is nog steeds omgeven met onzekerheden. Zowel qua invoeringsdatum als qua mogelijk nieuwe vraagstukken.

Wonen.

Van de 850 gewenste extra woningen in de periode 2019-2030 zijn er inmiddels 40 gerealiseerd en 100 vergund. Daarnaast lopen er procedures voor nog eens 880 woningen.

Lichtmasten.

Het beheercontract met Citytec is per 1/1/2022 opgezegd. Tegen die tijd moet het beheer opnieuw vorm gegeven worden.

Poort van Baarn.

De huidige Esscherrotonde voldoet niet meer aan de huidige inzichten m.b.t. verkeersveiligheid en wordt in samenwerking met de provincie aangepakt.

 

Afval - omgekeerd inzamelen.

De kosten voor verwerking van restafval nemen toe. Hierdoor is een stijging van de afvalheffing nodig. Dankzij omgekeerd inzamelen blijft er minder restafval over, waardoor de stijging iets lager uitvalt.

Energietransitie.

Eind 2021 wordt de inzet en de effecten van het duurzaamheidsbeleid geëvalueerd. Op basis hiervan kan de inzet vanaf 2023 bepaald worden.

Baggeren watergangen.

Samen met het waterschap worden baggerwerkzaamheden voorbereid. Deze zijn door het waterschap vervroegd van 2023 naar2022.

Herijking gemeentefonds

Het gemeentefonds is onze belangrijkste inkomstenbron. Het rijk werkt aan een nieuwe verdelingssystematiek. Het huidige concept hiervan pakt nadelig uit voor Baarn, maar is nog niet definitief. We signaleren wel een groot risico.

 

Wet open overheid.

Deze wet beoogt een transparante en actief openbaar makende overheid en legt een verregaande plicht op aan de gemeente om informatie te verstrekken. 

Moeilijk invulbare functies.

Zeker voor bepaalde functies is de arbeidsmarkt krap. Hierdoor is het risico op hogere wervingskosten en/of meer (duurdere) inhuur.

Uitgangspunten perspectiefnota 2022

Bij de vorige begroting was het uitgangspunt al dat de begroting beleidsarm en conserverend van aard was. Er is ingezet op de bestaande speerpunten en geen nieuw beleid opgenomen.

Tevens is het uitgangspunt van duurzaam financieel beleid gehanteerd. Bij de vorige Perspectiefnota’s is aangegeven dat de ‘lucht’ uit de begroting is. Ook de grens in het toepassen van kaasschaven en niet meer indexeren is bereikt. In het verlengde hiervan is bij de begroting 2021-2024 een ontwikkelopgave uitgeschreven ter toetsing van de realiteit van de begroting.

De andere ontwikkelopgaven houden verband met bijvoorbeeld de monitoring van de zorgkosten en de uitwerking van de Meerjaren Investerings Planning (MIP). In bijlage 3 zijn de bij de begroting 2021 geformuleerde ontwikkelopgave benoemd en uitgewerkt.

Voor alle getallen in de tabellen geldt dat een (-) teken een positief saldo weergeeft en de bedragen zijn weergegeven in euro's en duizendtallen

 

Voor alle onderdelen in bovenstaande tabel geldt dat een gespecificeerd overzicht van de financiële effecten is te vinden in de paragraaf financieel beleid, voorzover deze uitgebreider is dan onderstaande toelichting. Een tekstuele toelichting is beschreven in de programma's. De ontwikkeling van de algemene reserve is opgenomen in bijlage 1.

1. Herijking gemeentefonds

Op 7 december jl. heeft het Ministerie van BZK de Tweede Kamer per brief geïnformeerd over het vervolgproces van de herijking van de verdeling van het gemeentefonds. Besloten is om de besluitvorming over de invoering van de nieuwe verdeling van het gemeentefonds aan het volgend kabinet te laten. Dit betekent dat de invoering van de nieuwe verdeling opschuift van 1 januari 2022 naar 1 januari 2023. In de begroting 2021-2024 was
€ 12,5 per inwoner per jaar opgenomen van 2022. Aangezien de invoering 1 jaar later plaatsvind ontstaat in de periode 2022-2024 een voordeel van € 312.500. Dit voordeel wordt vanaf 2023 lager, omdat het verwachte nadelig effect € 15 per inwoner per jaar is.

2. Verbonden partijen

De meerjarenbegrotingen (vaststelling raad 2 juni 2021) van de verbonden partij zijn één op één verwerkt in de voorliggende perspectiefnota. In de nota regionale samenwerking en verbonden partijen is een toetsingskader opgenomen waarbij de gemeenschappelijke regelingen worden geëvalueerd. Wij gaan met verbonden partijen in gesprek om van vanaf 2022 een efficiëntere invulling van de gemeenschappelijke regelingen te bewerkstellingen. Hiermee willen wij structureel de bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen proberen te verlagen.

3. Autonome ontwikkelingen

De autonome ontwikkelingen die in deze perspectiefnota zijn opgenomen betreft een indexatie van 1,5% van de belastingopbrengsten en overige inkomsten. De kosten voor de regionaal ingekochte zorg zijn met 2,5% geïndexeerd en de overige uitgavenbudgetten met 1,5%. 

De opgenomen indexatie voor de loonkosten van 2022 is 0%. De loonkosten zijn bij de begroting 2021 voor 1,8% geïndexeerd.  Oorspronkelijk liep de huidige CAO tot 1 januari 2021. Wegens Corona is er een pas op de plaats gemaakt en is de huidige CAO met 1 jaar verlengd tot 1 januari 2022. In 2021 wordt opnieuw over de CAO onderhandeld. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) houdt vast aan het inlassen van een pauze in de structurele loonsverhogingen. 

De indexatie van de uitgaven wordt budgettair neutraal verwerkt. Wij gaan er vanuit dat we bij de meicirculaire voor de indexatie worden gecompenseerd.

4. Jeugdzorg en Wmo

De uitgaven voor jeugdzorg en Wmo zijn in 2020 wederom gestegen. Als we deze stijging doortrekken naar de begroting 2022, dan is de begroting € 1,2 miljoen hoger. Vanuit programma 2 kan voor € 0,2 miljoen aan budget worden verschoven. Hierdoor resteert een tekort van € 1 miljoen.

De overschrijding is voor € 550.000 toe te schrijven aan het effect van de vereveningsafspraak. Dit is een solidariteitsafspraak met de andere gemeenten binnen het Amersfoortverband ten aanzien van de uitgaven van vooral de zwaardere vormen van zorg. De verdeelsleutel onder deze solidariteitsafspraak is in 2019 gewijzigd. In 2019 kregen we € 0,4 mln. terug op basis van deze afspraak. Voor 2020 moeten we € 0,55 mln. moeten betalen. 

De overschrijding van € 450.000 is vooral toe te schrijven aan de toegenomen ambulante zorg en de hogere uitgaven voor huishoudelijke hulp en lagere inkomsten op basis van het abonnementstarief.

Om in de begroting 2021-2024 opgenomen raming te kunnen realiseren was een ontwikkelopgave geformuleerd om de uitgaven te monitoren en te verklaren waar de stijging tot nu toe door wordt veroorzaakt. Dit moet ons handvatten bieden om maatregelen te kunnen nemen om de uitgaven binnen de opgenomen raming te krijgen en te houden. Deze ontwikkelopgave zal in de periode tussen de perspectiefnota en de begroting worden afgerond. Dan zal ook duidelijk zijn wat de uitkomst is van de arbitragezaak tussen VNG en Rijk over het tekort in de jeugdzorg.

5. Duurzaam financieel beleid

Realistisch ramen is een belangrijk uitgangspunt voor een duurzaam financieel beleid. Al bij de begroting 2020 werd gemeld dat de lucht uit de begroting was. Ook de jaarrekeningsaldi over de 2018 (€ 331.000 nadelig), 2019 (€ 2.660.000 nadelig) en 2020 ( € 572.000 nadelig) zijn negatief. 

Bij het opstellen van de perspectiefnota 2021 is het uitgangspunt geweest om niet te indexeren op exploitatiebudgetten voor 2021 en een korting van 5% op een aantal specifieke exploitatiebudgetten toegepast. In het kader van het uitgangspunt van realistisch ramen zijn in aanloop naar de perspectiefnota 2022 alle exploitatiebudgetten van de 5% korting beoordeeld op toereikendheid. Ook zijn de structurele effecten van de jaarrekening 2020 beoordeeld op over- en onderschrijdingen. In deze perspectiefnota zijn de uitkomsten bij deze programma's verwerkt bij het onderdeel duurzaam financieel beleid. 

In het verlengde van het reëel ramen hebben het college en management bij de behandeling van de perspectiefnota het criterium onderstreept om actief sturen op het voorkomen van budgetoverschrijdingen. 

6. Externe ontwikkelingen

Gezien het algemene uitgangspunt van een beleidsarme begroting heeft geen uitwerking plaatsgevonden van het beleidsmatig kader in termen van structurele ambities en wensen. Wel zijn, indien van toepassing, belangrijke nieuwe externe ontwikkelingen met betrekking tot 2022 verzameld en vermeld. Het merendeel betreft externe ontwikkelingen, zonder financiële consequentie. Externe ontwikkelingen met een financiële consequentie zijn op de reservelijst geplaatst, tenzij onontkoombaar. De enige ontwikkelingen, die vanuit dat kader is opgenomen zijn de kosten voor de overstap naar Microsoft 365 en de website vernieuwen op basis van de wettelijke toegankelijkheidseis.

7. Onderhanden besluitvorming

Tegelijk met de perspectiefnota 2022-2025 wordt in de raadsvergadering van 7 juli 2021 een raadsvoorstel behandeld om de griffie uit te breiden. De 'werkgeverscommissie griffier' dient het voorstel in. Hiermee kan de raad een integrale afweging maken ten aanzien van de besluitvorming van dit voorstel. Voor de inhoudelijke overwegingen van de uitbreiding wordt kortheidshalve verwezen naar het afzonderlijke raadsvoorstel. 

Voor de uitbreiding is € 50.000 nodig. Dit budget is niet vrij te maken uit de budgetten van de griffie. Ook het structurele begrotingssaldo is momenteel negatief en biedt geen ruimte. Toch is het begrotingssaldo de enige mogelijkheid, om het voorstel financieel te kunnen dekken. Het voorstel is derhalve als onderhanden besluitvorming opgenomen in het overzicht.

8. en 9. incidentele voorstellen

Dit betreft diverse incidentele voorstellen, die incidenteel worden gedekt door vrije ruimte afschrijvingslasten of de algemene reserve. Het bedrag is daarom ook opgenomen onder punt 9. Dekkingsvoorstellen incidenteel. 

Structureel en reëel in evenwicht

Wij streven ernaar om alle 4 de jaren (2022-2025) structureel en reëel in evenwicht te hebben. Wij hanteren als minimaal uitgangspunt naar de begroting toe om 2 jaar(schijven) een structureel evenwicht te kunnen presenteren in de vorm van een voordelig saldo. Bij voorkeur de eerste 2 jaar. De andere 2 jaar(schijven) mogen negatief zijn, maar niet meer dan € 500.000 negatief. 

Om aanspraak te maken op het repressief toezicht van de provincie Utrecht zal minimaal 1 jaar structureel en reëel in evenwicht moeten zijn. Bij een volgende begroting (2023-2026) moeten dat 2 jaar zijn. Zo moet jaarlijks het structureel en reëel evenwicht met een jaar verbeteren.

Dekkingsvoorstel 

Om het tekort van € 1,2 miljoen in 2022 oplopend naar € 1,8 miljoen in 2025 op te vangen zijn de volgende maatregelen genomen om voor nu tot een meerjarig sluitend perspectief te komen.

1. Uitkomsten meicirculaire 2021

Bij het opstellen van deze perspectiefnota kan geen rekening worden gehouden met de uitkomsten van de meicirculaire. Immers de circulaire wordt pas bekend omstreeks of na het verzenden van deze perspectiefnota aan de raad. Wij informeren u over de uitkomsten van de meicirculaire met een RIB.  

2. Voorlopige uitkomsten van de herijking gemeentefonds voor de helft verwerken

Het besluit van een nieuwe verdeling is aan een nieuw kabinet. De inzet van de VNG is dat eerst de omvang van het gemeentefonds groter moet worden, voordat besluitvorming over de herijking plaatsvind. Het is de verwachting dat de definitieve effecten pas bij de meicirculaire in 2022 bekend worden gemaakt. Aangezien de besluitvorming hieromtrent nog onzeker is en nog moet worden genomen zijn gemeenten niet verplicht om het effect van de herijking op te nemen. Inmiddels is bekend dat het nadelig effect maximaal € 15 per inwoner per jaar kan zijn in de periode 2023-2026. Wij nemen van dat bedrag de helft op, erop anticiperend dat de herijking nadelig voor Baarn zal uitpakken. De andere helft zal in de risicoparagraaf moeten worden verwerkt. 

3. Taakstelling vereveningsafspraak

Uit de eerste analyse van de overschrijding van de zorgkosten van 2019 en 2020 blijkt dat de vereveningsafspraak een grote impact heeft op de uitkomst. Het uitgangspunt bij de raming van de zorgkosten bij de begroting zal zijn om de kosten voor verevening structureel te ramen. Dit zijn immers de kosten van de productie van de gemeente Baarn. Het effect van € 550.000 van de vereveningsafspraak in 2020 beschouwen wij als een incidenteel effect. Dit effect schommelt teveel de laatste 2 jaar. De huidige vereveningsafspraak loopt nog tot 2023. Dit effect wordt daarom voorzichtigheidshalve in 2022 nog wel incidenteel opgenomen ten laste van de algemene reserve, zolang analyse en de ontwikkelopgaven nog niet is afgerond. Het doel van de nieuwe vereveningsafspraak in 2023 is dat deze afspraak in ieder geval grote schommelingen voorkomt. 

4. Structureel inzet van het surplus van de algemene reserve  

Ten aanzien van de overige overschrijding van de zorgkosten was een ontwikkelopgave geformuleerd. Zolang de ontwikkelopgave nog niet is afgrond en de keuze over de te nemen maatregelen nog niet zijn te duiden, kan nog geen een taakstelling worden opgenomen. Ook de uitkomst van de arbitragezaak zal hier een rol in spelen. Onder een taakstelling behoort immers een reëel fundament te liggen. 

In het uiterste geval dat bij de begroting nog geen taakstelling is op te nemen zullen we in overleg met de provincie treden om de overschrijding van 2020 van € 450.000 ten laste te brengen van het surplus van de algemene reserve. Dit kan zolang er een surplus is in de algemene reserve. Het surplus is de vrije beschikbare ruimte binnen de algemene reserve -/- de omvang van het minimale weerstandsvermogen.

Na afronden van de ontwikkelopgave kan een reële taakstelling worden opgenomen en de claim op het eigen vermogen worden verlaagd, danwel in periodeduur worden verkort. De claim op het eigen vermogen bedraagt dan € 1.800.000 (4 jaar * € 450.000) in de periode 2022-2025.

Ondanks deze claim op de algemene reserve blijft de algemene reserve boven minimale eis van € 10 miljoen en het minimaal weerstandsvermogen.

5. Afsluitende opdracht

Op basis van bovenstaande maatregelen is alleen in het eerste jaar (2022) positief. Om op dit moment bij de perspectiefnota tot een sluitende begroting te komen is ca. € 300.000 (0,5% van de begroting) nodig van 2023 tot 2025. De afsluitende opdracht wordt gegeven onder voorbehoud van de uitkomsten van de meicirculaire en de uitkomst van de arbitrage tussen VNG en rijk. De raad zal in de RIB over de meicirculaire worden geïnformeerd over de noodzaak en benodigde omvang van dit dekkingsvoorstel. 

Gezien de uitgangspunten van de perspectiefnota zal de richting van de opdracht zijn :
• Innovatieve ideeën of anders (samen) werken.
• We voeren of geven minder uit, maar het maatschappelijk effect is beperkt.
• Ontwikkelingen op basis van de jaarrekening 2020

Het saldo na dekkingsvoorstellen is het administratieve begrotingssaldo. De incidentele baten en lasten in het begrotingssaldo worden hierop gecorrigeerd ter bepaling van het structurele saldo. Dit structurele saldo is bepalend voor het toezicht regime door de provincie. 

De reservelijst omvat externe ontwikkelingen, die bij deze perspectiefnota niet zijn toegekend en op een reservelijst zijn geplaatst tot een integrale afweging bij de begroting.