De inkomsten die de gemeente Baarn ontvangt vanuit de algemene uitkering dalen in 2026 met ruim € 3 miljoen t.o.v. 2023. In de meicirculaire 2023 is er vanaf 2026 en verder € 1,0 miljoen structureel toegevoegd vanwege de invoering van de nieuwe financieringssytematiek. Dit bedrag is voor demping van het ravijn dat ontstaat vanaf 2026. Vooruitlopend op de meicirculaire 2024 zijn de financiële mutaties zoals aangekondigd in de voorjaarsnota 2024 van het Rijk opgenomen in de onderstaande tabel. Het saldo van de Perspectiefnota wordt op basis van de meicirculaire 2024 definitief bijgesteld. De raadsinformatiebrief over de meicirculaire en het effect op de Perspectiefnota 2025 wordt in juni 2024 opgesteld.
Ontwikkeling van het gemeentefonds
Bij de voorjaarsnota 2024 is de opschalingkorting voor gemeente vanaf 2026 teruggedraaid. Hierdoor wordt het 'ravijn' vanaf 2026 wat minder diep. Tevens is bekend gemaakt dat de nieuwe financieringssystematiek al dit jaar wordt ingevoerd. Dit leidt tot een terugval in middelen op de lopende begroting voor 2025. Verder zijn er afspraken gemaakt over het beperken van de specifieke uitkeringen en aanpassing van de financiële verhoudingswet.
Overduidelijk is dat wij minder middelen ontvangen uit de algemene uitkering dan begroot. Zowel de herijking van de maatstaven van het gemeentefonds als, de nieuwe financieringssytematiek (loslaten trap op trap af systematiek) leiden voor de gemeente Baarn tot een korting op de algemene uitkering. In 2021 heeft de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) vastgesteld in zijn advies Rust-Reinheid-Regelmaat, dat de bestuurlijke en financiële verhoudingen tussen overheden uit balans zijn. In februari van dit jaar heeft het ROB dit advies opnieuw onder de aandacht gebracht met oog op de Bestuurlijke Overleggen Financiële Verhouding en (BOVF's). Geconstateerd is dat er een disbalans is tussen taken, verantwoordelijkheden en bekostiging. De uitgaven voor de taken die naar gemeenten komen stijgen harder dan de inkomsten vanuit het Rijk. (Bijlage Ad. 1)
Herijking gemeentefonds
Op basis van de herijking van de maatstaven behoort de gemeente Baarn tot een grote nadeelgemeente. Op basis van het nieuwe verdeelmodel is het nadeel voor de gemeente Baarn maximaal € 148,00 per inwoner. Op basis van afspraken tussen de VNG en het Rijk is besloten de invoering gefaseerd te laten plaatsvinden. Tot 2026 is een deel van de herijking verwerkt. Indien er geen aanpassing plaatsvindt in de maatstaven en het maximum van € 60,00 per inwoner niet wordt gehandhaafd moet de gemeente Baarn voor de jaren vanaf 2027 het resterende deel van € 88,00 per inwoner (oplopend dus tot ruim 2,2 miljoen per jaar) in de begroting verwerken.
Nieuwe financieringssystematiek al in 2024
Vanaf 2024 wordt de koppeling tussen de uitkering gemeentefonds en de groei van de rijksuitgaven los gelaten. Vanaf 2024 wordt de uitkering gemeentefonds geïndexeerd op basis van de ontwikkeling (groei) van het bruto binnenlands product. De nieuwe financieringssystematiek brengt meer stabiliteit in de uitkering, maar schiet tekort om de groei van de uitgaven voor zorgkosten door vergrijzing en infrastructuur (uitbreiding, vernieuwing, renovatie, onderhoud en beheer) op te vangen. Het loslaten van de 'trap op trap af'-systematiek zorgt ervoor, dat het gemeentefonds op basis van de geraamde groei van rijksuitgaven in 2026 ongeveer 2,3 miljard euro in 2026, oplopend tot 3,4 miljard euro in 2028 lager uitvalt dan als de koppeling met de rijksuitgaven in deze jaren voorgezet zou worden.
Specifieke uitkeringen
Gemeenten kunnen incidenteel extra geld krijgen om specifiek beleid van de Rijksoverheid uit te voeren. De middelen van de specifieke uitkering (SPUK) worden in een aantal gevallen onttrokken uit het gemeentefonds zoals de investeringen voor klimaat, woningbouw en stikstofreductie. De Rijks overheid bepaalt of een gemeente in aanmerking komt voor deze uitkering maar ook hoeveel geld zij ontvangt en waar het aan besteed mag worden. Specifieke uitkeringen zorgen voor een enorme administratieve- en verantwoordingslast voor de gemeente.
De SPUK uitkeringen zijn de afgelopen jaren in aantal en volume toegenomen met een stijging van ruim 800% in de afgelopen drie jaar. Bij de voorjaarsnota 2024 is besloten om in de toekomst de verantwoordingslasten te beperken en bestedingsvrijheid te bevorderen. Daarnaast zijn er inspanningen om de financiële verhoudingswet aan te passen en wordt er een plan uitgewerkt om te komen tot een vermindering van het aantal (nieuwe) specifieke uitkeringen.
WMO
Rijk en gemeenten gaan gezamenlijk werken aan de beheersbaarheid van de uitgaven in relatie tot de wettelijk zorgtaken van de Wmo en werken samen om het openeinde-deel van de regeling te beëindigen. Afgesproken is dat in de toekomst de Wmo 2015 niet langer via de algemene uitkering van het gemeentefonds gaat. Er is gekozen voor een aparte financiering waarvoor een ander bekostigingsvorm wordt gekozen. Afhankelijk van deze vorm wordt een geobjectiveerde indexering ontwikkeld die rekening houdt met de kostenontwikkeling, demografie en vergrijzing.
| Verloop algemene uitkering | Begroting | Begroting | Begroting | Begroting | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |||||
| Stand algemene uitkering meicirculaire 2023 | -46.061 | -42.057 | -41.675 | -39.818 | ||||
| Mutatie september circulaire 2023 | -713 | -621 | -1.318 | -3.335 | ||||
| Mutatie december circulaire 2023 | ||||||||
| Stand algemene uitkering | -46.774 | -42.678 | -42.993 | -43.153 | ||||
| Voorjaarsnota 2024 | 356 | -1.365 | -1.319 | -1.300 | ||||
| Totaal te verwachten bij de meicirculaire | 356 | -1.365 | -1.319 | -1.300 | ||||
| Totaal | -46.418 | -44.043 | -44.312 | -44.453 | ||||
| Bedragen x € 1.000,- |