"Balanceren tussen ambitie en ravijn"
Baarn is een fijne gemeente om in te wonen. Het is hier groen, er zijn mooie voorzieningen – voor jong en oud – en er worden veel activiteiten georganiseerd. Dag in dag uit zetten inwoners, bedrijven en organisaties zich in om dit zo te houden en waar nodig te verbeteren. Gelukkig gaat het met de meeste inwoners goed. Ze zijn zelfstandig en kunnen de uitdagingen van het leven aan. Sommige van hen maken het verschil in Baarn door vrijwilligerswerk en/of mantelzorg op zich te nemen. Deze zelf- en samenredzaamheid koesteren we. Als het niet goed gaat met een inwoner, gaan we samen met hem of haar op zoek naar passende zorg en ondersteuning. Daarbij kijken we ook naar wat betaalbaar is. We zetten daarom in op preventie en op een sterke basisinfrastructuur met veel voorzieningen. Het is daarnaast ook belangrijk dat we accepteren dat het leven niet maakbaar is en we alles onder controle kunnen houden. Dat hoort er ook bij en hoeft niet tot zware vormen van zorg te leiden.
Ook deze Perspectiefnota, ondanks de financieel onzekere tijden, zet onze inwoners centraal en geeft verdere invulling om Baarn ook in de toekomst een fijne gemeente te laten zijn om in te wonen. Deze Perspectiefnota is de opmaat naar de Begroting 2025 - 2028 die in oktober wordt behandeld. De titel 'Balanceren tussen ambitie en ravijn' geeft de lastige situatie weer waar de meeste gemeenten in Nederland mee te maken hebben. Er is aan de ene kant veel aan de hand in de samenleving waar gemeentebesturen mee aan de slag zijn en het verschil voor hun inwoners willen maken. Aan de andere kant heeft de rijksoverheid een korting aangekondigd op de bijdrage die de gemeenten krijgen. En die korting valt voor veel gemeenten, zo ook voor Baarn, zeer ongunstig uit, vandaar de aanduiding 'ravijnjaren'.
Om de begroting sluitend te krijgen lijken in deze situatie keuzes nodig die ingrijpend kunnen zijn: niet alles wat de gemeente nu doet en zou willen doen om maatschappelijke problemen op te lossen kan worden voortgezet. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat belangrijke investeringen in de openbare ruimte, duurzaamheid of het maatschappelijk vastgoed op de schop kunnen gaan, dat de dienstverlening aan en zorg voor inwoners wordt verminderd en dat subsidies voor cultuur en sport worden verminderd of afgeschaft. Een andere maatregel kan zijn om de gemeentelijke belastingen te verhogen. Al deze maatregelen zijn mogelijk maar het college kiest ervoor het begrotingsadvies van de VNG te volgen en nu maatregelen in beeld te brengen maar deze nog niet op dit moment in te zetten.
Het is namelijk nog niet helemaal duidelijk of en in welke mate die korting op het gemeentefonds opgelegd gaat worden. De Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG) is nog altijd in gesprek met het Rijk en gemeenten trekken daarnaast ook regelmatig aan de bel, bijvoorbeeld via moties die in de gemeenteraad zijn aangenomen. Dat heeft tot nu toe ook al wat opgeleverd, de zogenaamde opschalingskorting is terug gedraaid.
Ook heeft het college het afgelopen jaar hard gewerkt aan het in kaart brengen van mogelijkheden om te besparen zonder dat het direct de inwoners treft. In deze Perspectiefnota vindt u daar de eerste resultaten van. En ook al zijn we daarmee goed op weg richting een sluitende begroting voor 2025, we zijn er zeker nog niet. De tijd tot aan de begroting is hard nodig om genoeg maatregelen, waaronder ook lastige keuzes, in te kunnen zetten voor het geval het beleid van de rijksoverheid niet verandert.
Bouwstenen
Deze Perspectiefnota bestaat uit twee delen. Het eerste deel bevat de nieuwe onderwerpen die vanuit de wettelijke taken of voortzetting van beleid voor het komende jaar noodzakelijk worden geacht. In het tweede deel van deze Perspectiefnota is er een eerste doorrekening gemaakt met het voorkeursscenario 'Gerichte keuzes en verhogen van de inkomsten', zoals door de raad in februari 2024 vastgesteld. Dit scenario bevat een aantal bouwstenen waarmee keuzes kunnen worden gemaakt om de begroting 2025 en 2026 structureel sluitend te krijgen. Hierin volgen wij tevens de adviezen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Op basis van het VNG begrotingsadvies uit september 2023 is de huidige begroting 2024-2027 opgesteld. In het kort komt het VNG advies er op neer de lasten en baten reëel te ramen en in ieder geval de begrotingsjaren 2025 en 2026 structureel sluitend te laten zijn. In deze Perspectiefnota is alleen het jaar 2025 sluitend.
Ook dit jaar heeft de VNG een advies uitgebracht:
- Ombuigingen voor te bereiden voor het geval de korting van € 3 miljard vanaf 2026 niet wordt teruggedraaid of verzacht. Dit zo goed mogelijk in kaart brengen maar nog niet in gang te zetten.
- Deze gevolgen financieel én inhoudelijk zo scherp mogelijk presenteren.
- Het advies van de Taskforce Taken en Middelen hierbij betrekken, zij geven aan hiervoor vooral te focussen op taken in medebewind. Dit is voor elke gemeente een eigen afweging, die tot andere keuzes kan leiden.
- In ieder geval de 5 meest significante ombuigingsmaatregelen beschrijven, de consequenties en het taakveld dat daarmee geraakt wordt.
Met deze Perspectiefnota leggen wij, conform het besluit van de Raad van 28 februari 2024 en het begrotingsadvies van de VNG, een robuuste aanpak van het ravijnjaar 2026 (en de jaren daarna) aan de Raad voor. Een robuuste aanpak die ons goed voorbereidt op de situatie wanneer de korting door het Rijk niet wordt teruggedraaid. In deze Perspectiefnota hebben we met diverse ombuigingen een grote stap gezet om balans te brengen in onze ambities en de financiële mogelijkheden in de komende jaren. We hebben ervoor gezorgd dat er voldoende bouwstenen zijn om de meerjarenbegroting 2025-2028 sluitend te maken. Deze bouwstenen worden in deel 2 van de Perspectiefnota, genaamd ‘keuzes voor het terugdringen van het tekort’ heel inzichtelijk gemaakt.